Notizen zu dieser Person
WIE WAS PROFESSOR VAN MELSEN? 1912 Ð 1994 Professor Dr A.G.M. van Melsen - wetenschapper, natuurfilosoof, medeoprichtervan onze faculteit (Natuurwetenschappen, wiskunde en informatica), rectormagnificus en voorzitter van college van bestuur van de KUN, auteur van meer dan400 publicaties, ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw en Commandeur in deOrde van de H. Gregorius - werd geboren in 1912 in Zeist en stierf op 81-jarigeleeftijd in zijn huis op de Kwakkenberg in Nijmegen. Hij was een wijsgeer die door denken en doen - theorie en praktijk - midden in hetmaatschappelijke leven stond. Als jongen volgde hij van 1924 tot 1930 het gymnasium-bta aan hetBisschoppelijk College te Roermond en studeerde van 1930 tot 1937 scheikunde enfilosofie aan de universiteit van Utrecht, waar hij een actieve rol speelde in hetstudentenleven. In 1941 promoveerde hij op het proefschrift "Het wijsgerigverleden van de Atoomtheorie", een boek dat in vele talen werd vertaald en datzelfs prijkte op de bestsellerslijst van de New York Times. In dit boek maakte van Melsen de doorwerking van de griekse filosofie in dehedendaagse natuurwetenschap duidelijk en het was het begin van zijn nationale eninternationale carrire. Van 1945 tot 1977 doceerde van Melsen wijsbegeerte aan de KUN, aan defaculteiten Letteren, Theologie, Wijsbegeerte, Geneeskunde en aan onze faculteitvan 1957 tot 1977, nadat hij n van de initiatiefnemers was geweest bij deoprichting van deze faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen in 1957. Tot aan 1968 was hij voorzitter van onze faculteit en tot 1974 voorzitter van hetCollege van Bestuur van de KUN, die hij in deze rumoerige tijd vanstudentenprotest met veel begrip en verdraagzaamheid weer in rustiger vaarwaterbracht. In al zijn functies o.a. in facultaire, universitaire, maatschappelijke,kerkelijke en regeringscommissies, in nationale en internationale filosofischeverenigingen en tijdens redactievergaderingen van veel tijdschriften, werd hijgeprezen om zijn vermogen alle standpunten tot hun recht te laten komen, om zijntolerantie en kalmte en zijn vermogen om het gesprek gaande te houden. Ook buitenNijmegen werd van Melsen als filosoof en docent op waarde geschat: ook aan deUniversiteit van Groningen had hij een leeropdracht, was hij gastdocent aan deDuquesne University te Pittsburg en aan de universiteiten van Manilla en deNederlandse Antillen Hij hield ontelbare voordrachten op congressen. Zowel de onderwerpen van zijnvoordrachten als de groepen mensen die kwamen luisteren (filosofen,wetenschappers, artsen, leraren, ingenieurs, en studenten) waren zeer gevarieerd.Veel van zijn boeken (een 15-tal) werden in verschillende talen, zoals Engels, Duits,Spaans en Pools vertaald. Hij ontving eredoctoraten van de universiteiten vanPittsburg, Manilla en van de Vrije Universiteit van Amsterdam. De wijsgerige activiteit van Van Melsen bewoog zich op veel terreinen -wetenschapsgeschiedenis, wetenschapsfilosofie, natuurfilosofie, filosofie van detechniek en ethiek. Filosofie is voor hem het analyseren, verhelderen en nadenkenover de onuitgesproken (impliciete) vooronderstellingen van ons kennen enhandelen. Natuurfilosofie is daarom niet, zoals zo vaak wordt gemeend, een wijsgerigeinterpretatie van de resultaten van de natuurwetenschap - die zijn immers steedsaan verandering onderhevig - maar een "kritische bezinning op devooronderstellingen van de natuurwetenschap". Wat bedoelen we met 'natuur','oorzaak', 'wet', 'toeval', 'materie', 'evolutie', 'leven'? Volgens hem vormen de natuurwetenschappen en techniek een fundamenteel deelvan de ervaring van de hedendaagse mens en een natuurlijke ontplooiing van zijnmogelijkheden. In plaats van de mens te vervreemden van zichzelf, houden denatuurwetenschappen en de techniek juist een appl in, een vraag naar een wijs engoed mens te zijn: "Natuurwetenschap en techniek maken weliswaar geen idealemens, maar ze vragen er dringender dan ooit om". Volgens hem maken de door denatuurwetenschappen ontdekte wetmatigheden de menselijke vrijheid niet tot eenillusie, maar de menselijke vrijheid heeft deze wetmatigheden juist nodig om denatuur tbv een menswaardige en rechtvaardige samenleving (voor mens en dier!) tebespelen. Het belang van natuurwetenschap en techniek voor de wijsgerige bezinning en viceversa, zorgt voor zijn pleidooi in 1946 voor het opnemen van de wijsbegeerte in hetprogramma van de studie natuurwetenschappen. Aan die bezinning gaf hij zelfgestalte door 20 jaren lang aan onze faculteit de inleiding tot de filosofie en denatuurfilosofie te doceren. De belangstelling voor zijn colleges was enorm:studenten moesten vaak plaats nemen op de trappen van de grote collegezaal. Nog voor in de zestiger jaren door studenten de maatschappelijke relevantie van dewetenschappen werd bepleit en cursussen over samenleving (maatschappij) enwetenschap werden afgedwongen, hield van Melsen zich al bezig met demaatschappelijke en ethische implicaties en consequenties van de wetenschappenen techniek en met de verantwoordelijkheid van de wetenschapper. Hij voerdedaarover vaak heftige discussies met studenten, soms voortgezet bij hem thuisonder het genot van een dikke sigaar en een goed glas wijn! Hij was ook actief in kerkelijke commissies en liet daarin vaak een eigenzinnigestem horen. Zo bestreed hij bijvoorbeeld reeds in de zestiger jaren de conservatief-achterlijke opvatting van de katholieke kerk inzake geboortebeperking - die zijverbiedt - omdat hij vond dat de Kerk van een volstrekt achterhaald natuur-begripuitgaat. Tot het eind van zijn leven interesseerde van Melsen zich voor de ontwikkelingenin de wetenschappen, de techniek en de samenleving, en blijft hij optimistisch,zoals blijkt uit zijn boek "Tot Vooruitgang Veroordeeld?" (Ambo, 1993). Een vanzijn beste boeken (uit 1960) is momenteel weer verkrijgbaar: "Natuurwetenschapen Techniek" (Damon, 2000): Nog steeds actueel en van harte aanbevolen! Dr. F. Soontiens, bioloog en filosoof (oud-leerling van Van Melsen). Bibliogafie * Natuurwetenschap en Wijsbegeerte, 1945 * Van Atomos naar Atoom, 1949 * Natuurfilosofie, 1955 * Natuurwetenschap en Techniek, 1960 * Evolutie en Wijsbegeerte, 1964 * De Kerk in een nieuwe Wereld, 1966 * Natuurwetenschap en Ethiek, 1967 * Wetenschap en Verantwoordelijkheid, 1968 * Geloof en Maatschappelijke Omwenteling, 1977 * Natuurwetenschap en Natuur, 1983 * Tot Vooruitgang veroordeeld, 1993
Anton
Van Melzen
